Onze derde reeks RAWreports bracht ons bij enkele Belgische en Nederlandse muzikanten.
Doel was te polsen naar hun favoriete instrument, hun verhaal te brengen gecombineerd met één of meerdere portretfoto's. Onze verlaggevers en fotografen kwamen terug met een aantal erg leuke en/of verrassende portretten.
Gijs Jacobs is docent wiskunde en informatica aan een middelbare school in Nijmegen. Dat is niet zo heel bijzonder. In zijn vrije tijd speelt hij in een bandjes, The Square Keys. Ook dát is niet zo heel bijzonder. Wat Gijs echter wel bijzonder maakt, is dat hij speelt op instrumenten die hij zelf gemaakt heeft. Kortom, Met Gijs moest ik maar eens gaan praten. Aldus geschiedde.
Gijs, vertel ’s iets over jezelf
"Ik ben dus Gijs Jacobs, ik speel gitaar, voetdrums, slidegitaar en ik zing bij The Square Keys. Wij spelen rauwe old-school boogieblues in variërende vormen. Eigenlijk zijn we een one-man-band, met een bassist en een live-tekenaar erbij. We maken graag veel eigen muziek en hebben daar vooral erg veel lol mee. Ons oeuvre bestaat voornamelijk uit eigen nummers, hoewel we ook wel covers hebben, hoor. Maar nummers naspelen op een zodanige manier dat het representabel is en respectvol is, is best heel lastig. Daarom heb ik ook heel erg de neiging om een cover anders te doen, op mijn eigen manier. Het liefst helemaal anders dan het origineel was, want dan hoef je het niet na te doen en maak je er iets van wat hopelijk erg mooi is en recht doet aan het origineel."
"We hebben trouwens een tekenaar mee op het podium omdat ik vind dat het oog ook wel wat wil. Ik zit natuurlijk achter het voetdrumstel, speel gitaar en zing. Daarnaast hebben we een bassist en die staan er nou niet om bekend dat ze zo buitengewoon veel bewegen over het podium. Daarbij komt dat ik het vooral erg leuk vind om iemand bezig te zien. Dus als Maikel dan tekent – hij tekent op bierviltjes en die deelt hij dan uit aan het publiek – dan combineren we diverse dingen op een originele manier. Maikel tekent ook op onze albumhoezen. Dat doet-ie zelfs ook live. In die zin zijn al onze albumhoezen uniek."
Meteen maar de hamvraag: wat is jouw favoriete instrument?
"Hahaha…dat weet ik eigenlijk niet. Ik speel de afgelopen 20 jaar al het meest gitaar, maar ik heb ook nog steeds een grote voorliefde voor piano. Bovendien blijven de voetdrums ook nog steeds een beetje trekken; het is verschrikkelijk moeilijk om dat heel mooi strak te krijgen, maar daar wil ik eigenlijk nog heel veel mee. Dat kost enorm veel tijd, maar is ook reteleuk! Mondharmonica vind ik ook nog steeds er gaaf. En natuurlijk zang: ook dat is supertof! Ik heb sinds kort een microfoon die ik niet tegen mijn mond aan heb, maar waar ik een beetje afstand van kan nemen. Dat zingt heerlijk. Maar ik weet niet zo goed wat nou eigenlijk mijn favoriet is."
"Het gaat ook met vlagen. Er zijn een paar dingen die ik graag doe: muziek maken, muziek schrijven, instrumenten bouwen, programmeren, beetje hacken, af en toe…het gaat gewoon met vlagen, dat ik dan een poos met het een bezig ben, en dan weer een poos met het andere. Het wisselt elkaar allemaal af en komt ook allemaal weer terug. Er is niet één instrument dat er met kop en schouders bovenuit steekt."
Waarom zou je zelf iets willen maken wat eigenlijk al best wel heel erg goed ontwikkeld is?
"Ja…da’s wel moeilijk, ja. In mijn geval is er sprake van een gitaar die niet bestaat. De gitaar die ik gemaakt heb, bestaat gewoonweg niet. Er bestaat geen gitaar met én twee halzen, én een ingebouwde spring reverb, én in serie geschakelde elementen, én twee line-outs zodat je desgewenst naar twee amps zou kunnen. Dat is al de voornaamste reden. Daarnaast vind ik het een hele mooie gedachte om het te doen zoals bluesmuzikanten het in jaren 20 en 30 vaak gedwongen waren te doen, omdat gitaren toentertijd gewoon te duur waren. Het wíllen maken van spullen in plaats van het kopen van het perfecte tunertje dat nooit ontstemt, is daar wel een factor in."
Er zijn eigenlijk best redelijk wat mensen die hun eigen gitaar maken, maar jij bent nog iets anders aan het maken wat ik nog nooit gehoord heb….
"Nou….nadat je gitaar klaar is en de aspergekist-ketting-voetdrum ook – want die heb ik ook zelf gemaakt – dan ga je toch eens nadenken over wat je wilt en toen kwam ik op het idee om een piano te maken. Ik ben inmiddels heel ver in het proces en hij is bijna af."
Is het een piano zoals menigeen in zijn woonkamer heeft staat?
"Nee! Je moet je voorstellen dat het een klein vleugeltje is, met 49 gitaarsnaren, waarbij je uiteraard iedere toets kunt aanslaan, maar je kunt de snaar hier ook doorduwen, zodat je hem buigt, net als op een gitaar. Aldus kun je bijvoorbeeld ook vibrato geven en zo. Het toetsenbord is ook anders dan op normale piano’s. Het is namelijk een zgn. Jankó-klavier. Dat geeft allerlei vingerzettingsvoordelen die voor de speler heel prettig zijn. Het belangrijkste is echter dat je kunt sliden op manieren die op een normale piano niet kunnen. Even technisch: op een Jankó-toetsenbord kun je vanaf elke noot zes halve stappen omhoog en zes halve stappen omlaag sliden. Dat geeft allerlei spelmogelijkheden die op de normale piano niet mogelijk zijn."
"Hij is heel draagbaar. Nog geen 90 cm breed, een kleine meter lang en zo’n 19 cm hoog. Daar komt dan nog wel een onderstel onder. Hij kan dus zeker mee en het is ook zeker de bedoeling ermee te gaan optreden!"
Wanneer gaat-ie af zijn?
"Ik ben eigenlijk al best heel ver. Ik ben ‘m nog aan het verstevigen, dan moet er de kast eromheen en moet-ie gestemd worden en afgesteld. Er moeten ook nog wel toetsen op en zo, maar ik heb er wel heel goeie hoop op dat-ie begin 2021 af is."
Gijs neemt mij mee naar de schuur achter zijn huis, tevens zijn werkplaats, waar het zelfgemaakte instrumentarium deels is neergezet. Op de werkbank en op een apart tafeltje ligt, vooralsnog in twee delen, de piano die hij aan het maken is. Aan de muur hangt een van de vorige gitaren die Gijs heeft gemaakt en binnen handbereik staat de gitaar met dubbele hals die momenteel meegaat naar optredens. Op de grond staat een krukje achter een voetdrumstel, bestaande uit de aspergekist-ketting-voetdrum aan de ene kant en een oude koffer die dienstdoet als bassdrum aan de andere kant.
Zichtbaar onder de indruk van hetgeen Gijs hier heeft uitgestald, vraag ik hem hoe lang hij inmiddels bezig is met die piano. Tot mijn grote verbazing is het niet zo dat hij er al jaren mee bezig is: “Sinds het begin van de coronaperiode, eigenlijk. Het systeem ben ik al wel heel lang aan het uitdenken, trouwens en toen we thuis kwamen te zitten, besloot ik er maar aan te beginnen. Inmiddels is er ook een naam: The Clavitar 49. De 49 in die naam slaat erop dat het instrument 49 gitaarsnaren heeft. Omdat je dus een instrument maakt met 49 snaren, moet je dus ook alles 49 keer doen, of, zoals bij de toetsen, zelfs drie keer 49 keer. Voordeel daarvan is trouwens wel weer dat het ook een bepaalde rust in je hoofd geeft.”
The Clavitar 49 in begewegend beeld © Gijs Jacobs
In de veronderstelling dat de houtsoort, die Gijs gebruikt heeft voor zijn gitaar en ook de clavitar, erg speciaal is, vraag ik ernaar. Gijs: “Nou….het valt eigenlijk wel mee… Deze langere, bruine houten dingen die nodig zijn om uiteindelijk op de snaren te hameren, zijn de ribben van het rek dat vroeger op de convectorput lag. De gitaar is gemaakt van oude trapleuningen die hier uit het huis komen. Dat was zoveel dat ik daarvan inmiddels drie gitaren én een elektrisch contrabas van gemaakt heb.”
“Wat betreft het materiaal waarvan mijn instrumenten zijn gebouwd, vind ik het wel leuk om te vertellen dat daarbij mijn opa eigenlijk als rode draad overal doorheen loopt. Zo is het aspergekistje dat is gebruikt bij de voetdrum van hem geweest. Verschillende materialen die ik heb gebruikt in de diverse gitaren, zijn ook van hem geweest. Dat geeft voor mij een extra dimensie aan mijn instrumenten. Ik vind het fijn om überhaupt dingen uit mijn eigen leven, uit mijn eigen huis te verwerken in de dingen die ik maak.”
Ik kijk m’n ogen uit en val van de ene verbazing in de andere wanneer Gijs vertelt hoe hij een en ander in de loop van de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Met de afspraak dat ik gauw weer kom kijken als de clavitar klaar is en ook snel naar een optreden zal komen, nemen we afscheid.
Ik heb vandaag een bijzonder mens beter leren kennen.
The Square Keys